નીકો લાગત મનોરથ પુરૂષોત્તમ માસ તણો

૧) સ્નાન-યાત્રા

સામાન્યત: સ્નાન યાત્રા  જયેષ્ઠ સુદ પૂર્ણિમાના દિવસે  થાય છે પરંતુ પુરૂષોત્તમ માસની સુદની પૂર્ણિમાના દિવસે આ ઉત્સવ મનાવવામાં આવે છે. સ્નાન યાત્રા એ શ્રીનંદરાયજીએ પોતાના રાજકુમાર શ્રીકૃષ્ણનો વ્રજના રાજા તરીકે રાજયભિષેક કર્યો હતો તેની ભાવના છે. આ ઉત્સવમાં આગળનાં દિવસે જલ લાવી રાત્રીનાં સમયે તેને સતપ કરી તે જલમાં કદમ, કમળ, ગુલાબ, ગુલછડી, સોનજુહી, જુઇ, ચંપો, ચમેલી, મોગરો અને તુલસી આદી પધરાવે છે.

રાત્રીભર શિતલ સુગંધયુક્ત થયેલા જલની બીજે દિવસે સવારે પુજા કરવામાં આવે છે શ્રીજી બાવા ને કેસરી કિનારી વાળી સફેદ ધોતી ઉપરણાં ધારણ કરાવવાંમાં આવે છે અને તિલક કરવામાં આવે છે. મંગલામાં દર્શન ખુલ્યા બાદ જલથી વેદોચ્ચારમંત્ર સહિત શંખથી પ્રભુને સ્નાન કરાવાય છે. ગોપીવલ્લભ ભોગ માં પ્રભુ આંબાની કેરીઓ આરોગે છે, ચિરોંજીનાં લાડુ, લીલોમાવો વગેરે ધરાવાય છે. આજ થી એક મહિનો શ્રીયમુનાજીના ગુણગાન ખાસ ગાવામાં આવે છે. આ સમયે પ્રભુ વ્રજભક્તો સાથે જલ-નાવ-વિહાર કરે છે.

૨) રથ-યાત્રા

સામાન્યત: અષાઢ સુદ બીજ અથવા ત્રીજના દિવસમાં જ્યારે પુષ્ય નક્ષત્ર આવે છે ત્યારે આ ઉત્સવ મનાય છે. શ્રીવલ્લભાચાર્ય મહાપ્રભુ જ્યારે શાસ્ત્રાર્થ વિજયી થઇ જગન્નાથપુરી પધાર્યા ત્યારે શ્રી જગન્નાથજી એ ૩ આજ્ઞા કરી કે પુષ્ટિમાર્ગમાં રથયાત્રાનો ઉત્સવ મનાવવો, શ્રીનાથજીબાવાને શાક આરોગાવવું, જગન્નાથજીમાં એકાદશી નથી મનાવાતી તેમ શ્રીનાથજીમાં પણ ન મનાવાય (અહીં ફક્ત શ્રીનાથજીમાં કહ્યું છે પુષ્ટિમાર્ગ નથી કહ્યું)

સૌ પ્રથમ શ્રીમહાપ્રભુજીએ અડેલમાં ધામધુમથી નવનિતપ્રિયાજીને રથમાં પધરાવીને વાજતેગાજતે ગામમાં ફેરવીને ઉત્સવ મનાવ્યો હતો આ દિવસે પ્રભુ વ્રજભકતોના ઘરેઘરે પધારીને તેમના મનોરથો પુર્ણ કર્યા હતાં. આ દિવસે શ્રીજીબાવા સિવાય નાં અન્ય સ્વરૂપો રથમાં બિરાજે છે વળી આ દિવસે શ્રીમહાપ્રભુ વલ્લભાચાર્યજીએ વ્યોમાસુરલીલા કરી હતી તેથી શ્રીજીબાવા આ દિવસે સફેદ વસ્ત્રો ધારણ કરે છે.

૩) કસુંબા છઠ્ઠ

મથુરા ગયેલા શ્રીપ્રભુની રાહ જોઇ રહેલી વિરહિણી વ્રજાંગનાઓ આ દિવસે લાલરંગનાં વસ્ત્રો ધારણ કરીને પનઘટ ઉપર શ્રીઠાકુરજીની રાહ જોતી હતી અને પ્રભુ વિરહિણી વ્રજાંગનાઓના મનની આ વાત જાણતા હતા આથી આ દિવસે શ્રીજીબાવા ઘેરા રંગના વસ્ત્રો ધારણ કરે છે, આ દિવસે શ્રી ગુસાંઇજીપ્રભુચરણ નો છ માસ નો વિરહ પુર્ણ થયો હતો અને તેઓ શ્રીનાથજી બાવાની સેવામાં પાછા પધાર્યા હતાં.

શ્રીનાથજીમાં આ દિવસે જાપાનની કારીગીરી વાળી એક સુંદર પિછવાઇ પાથરવામાં આવે છે પહેલા તેની લંબાઇ ઓછી હતી ત્યારે તે સમયે પરમ.પુજ્ય ૧૦૮ ગોસ્વામી શ્રીગોવર્ધનલાલજી મહારાજ તિલકાયત સ્વરૂપે હાજર હતા તેમણે ઘોષણા કરી કે બીજી બાજુની એ જ ભાતવાળી પિછવાઇ જેટલું કાપડ જે કોઇ લાવશે તેને તે તમામ ખર્ચો, બક્ષિસ અને વિશેષ સેવાનો લાભ આપવામાં આવશે. ત્યારે ગુજરાતની એક શિક્ષકાએ આ કાર્યને પૂર્ણ કર્યુ હતું અને શ્રી તિલકાયત મહારાજે પિછવાઇ પૂર્ણ કરાવી આ પાછળ થી આવેલા ભાગને હજુ પણ શ્રીજીબાવાની ઉત્તર બાજુએ કસુંબાછઠ્ઠને દિવસે બિછાવવા માં આવે છે.

૪) ઠકુરાણી ત્રીજ

નંદરાયજી ગામના વડા હોય વ્રજજનોમાં ઠાકુરના નામે પ્રસિધ્ધ હતાં અને ઠાકુરની પત્નિ ઠકુરાણી કહેવાય શ્રાવણ વદ ત્રીજ ના દિવસે ગોકુલનાં ગોવિંદઘાટ પર પધાર્યા ત્યારે શ્રીયમુનાજીએ શ્રીમહાપ્રભુજીને દર્શન આપ્યાં આ દિવસ ઠકુરાણી ત્રીજ તરીકે પ્રસિધ્ધ થયો. દર્શન બાદ ચોથે દિવસે અહી શ્રીવલ્લભાચાર્યા મહાપ્રભુજીએ ભાગવતનું પારાયણ કર્યું અને તેજ દિવસની મધ્યરાત્રીએ પ્રભુએ શ્રીવલ્લભાચાર્યમહાપ્રભુજીને બ્રહ્મસબંધ મંત્ર આપ્યો.

૫) જન્માષ્ટમી

મથુરાનાં કારાવાસમાં ભગવાન વિષ્ણુએ અસૂરોનો નાશ કરવા યાદવ રાજકુમાર વસુદેવજી અને દેવકીજી ને ત્યાં આઠમા પુત્ર તરીકે શ્રાવણવદ અષ્ટમીની મધ્યરાત્રીએ જન્મ લીધો આ દિવસ જન્માષ્ટમી તરીકે પ્રખ્યાત છે. પુરુષોત્તમ માસમાં જન્માષ્ટમીનો આનંદ હ્લદય ની ગાંડીતુર બનેલી યમુનામાં હિલોળા લે છે અને પ્રત્યેક કૃષ્ણપ્રેમી અને પુષ્ટિમાર્ગીય વૈષ્ણવોનાં હ્લદય ના કિનારાઓ છલકાઇ જાય છે.

૬) નંદોત્સવ

મથુરાના કારાવાસ માં જન્મ લીધો પરંતુ તેજ રાત્રીએ કંસના ભયથી વસુદેવજી પોતાના બાળ ને યમુનાપાર આવેલા ગોકુળગામમાં પોતાના મિત્ર નંદજીને ત્યાં લઇ ગયા અને નંદજીને ત્યાં પોતાનો પુત્ર સોંપી તેમની પુત્રી ને મથુરાના કારાવાસ માં લઇ આવ્યા (તેમને આશા હતી કે પુત્રી ને જોઇને કદાચ કંસનું મન ઓગળી જાય અને તેમની આ દિકરીને જીવતદાન મળી જાય) તે અંધારી રાત્રીએ યશોદાજી પ્રસવપીડા થી મુક્ત થઇ પોઢેલા હોય તેમને પુત્ર છે કે પુત્રી તે ખબર ન રહી બીજે દિવસે વહેલી સવારે નંદજીની બહેન સુનંદાએ વધામણી આપી કે ભૈયા લાલો ભયો હે, ભૈયા લાલો ભયો હૈ... અને ગોકુલ ગામમાં આ સમાચાર વાયુની જેમ ફેલાઇ ગયા કે મોટી ઉંમરે પણ તેમના અધિપતિ નંદબાબા ને ઘેર પારણું બંધાયું છે આ સાંભળી ગોકુલ અને વ્રજના તમામ આજુબાજુના ગામોમાં રહેતા ગોવાળોએ નંદબાબાને પુત્રજન્મની વધામણી આપી અને જે ઉત્સવ ઉજવ્યો તે નંદોત્સવ તરીકે મનાવવામાં આવે છે.

પુરૂષોત્તમ માસમાં અને સામાન્ય રીતે વર્ષાંતે આવતા નંદોત્સવને સૌ વૈષ્ણવો ઉજવે છે અને તેનું કારણ એ છે કે શ્રીવલ્લભાચાર્યા મહાપ્રભુજીની કાનીથી દરેક વૈષ્ણવો ના ઘરે બિરાજતા શ્રીઠાકુરજીને કારણે દરેકે ઘર એક અલગ ગોકુળ છે અને પોતાના ગોકુળમાં થતો પોતાના લાલન નો જન્મદિવસ દરેક યશોદા અને દરેક નંદ ઉજવે છે, પરંતુ પુરૂષોત્તમ માસમાં હવેલીઓ ઉજવાતો મનોરથનો આનંદ અનોખો હોય છે.

૭) હટડી

અમાસ ના દિવસે શ્રીઠાકુરજી યમુના નાં તટે હટડી (હટડી કે હાટડી એટલે દુકાન) માંડે છે અને તેમા સુપારી, પાન, બીડા, રેવડી, માવાના અને સાકરના ખિલૌના, પતાસા, સુકો અને લીલો મેવો, તજ, લવિંગ, જાયફળ આદી સુકા તેજાનાં, તલ અને રાજગરા નાં લાડું, ગુજીયા, ગજક, સખડી, અનસખડી, દૂધઘર અને મિઠાઇઓ, માખણ, મલાઇ, વરીયાળી, ખસખસ, શીંગ વગેરે તોલી ને આપે છે વળી ચોપાટ, ઘુઘરડાં, દિપ, કુમકુમ, હાથી, ઘોડા, ગાય વગેરે લાકડાં નાં ખિલૌનાં વગેરે પણ વેચવા માટે હોય છે. ગોપીઓ શ્રીઠાકુરજી પાસેથી ચીજવસ્તુઓ ખરીદીને લઇ જાય છે. હટડીમાં કાચનાં બંગલાના દર્શન થાય છે.

૮) માનસી ગંગા

બ્રહ્માજીનાં મનમાંથી વ્રજમાં પ્રગટ થયેલ આ ગંગાને માનસી ગંગા કહે છે.અમાસ ને દિવસે હવેલીઓમાં વ્રજનાં માનસીગંગાનો ઘાટ બનાવવામાં આવે છે અને કુંડ, પગથિયાં, હવેલીને આંગણેં અને દ્વારે દિવડાઓ ઝગમગી ઊઠે છે. ભાવાત્મક માનસીગંગા નાં જળમાં ઘીના નાના-મોટાં દિવાઓ તરતા મૂકવામાં આવે છે.

૯) દિપમાલિકા-ગોવર્ધનપુજા

પુરૂષોત્તમમાસની છેલ્લી અમાસે દિવાળી તહેવાર મનાય છે, ગોબર ના ભાવાત્મક ગોવર્ધન બનાવી ને તેનું પૂજન કરાય છેં. ગાયોને શણગારાય છે.ધૂપદીપ થી લક્ષ્મીજીનું પૂજન કરાય છેં. વ્રજમાં અને મેવાડમાં જુઆ અથવા ચોપાટ ખેલવાની પ્રથાને કારણે હવેલીઓમાં પણ આ દિવસે ચોપાટ બિછાવવામાં આવે છેં, તેથી હવેલીઓ ચોખ્ખી અને સાફ રખાય છે. હવેલીનાં આંગણે ગૌ શણગારીને લાવવામાં આવે છે અને કાન્હજગાઇ ઉજવવામાં આવે છે.

૧૦) ખસખાના-ચંદનવાઘા

આ મનોરથ ઉષ્ણકાળની ભાવનાથી મનાવવામાં આવે છે ખસના અને ચંદનનાં બંગલા બનાવી તેના પર ખૂબ પાણી છંટાય છે. ગુલાબજલ નાં ફુવારા થાય છે, જુઇ, ચમેલી, માટી, મોગરો, ગુલાબ વગેરેનાં અત્તરનો છંટકાવ થાય છે. શ્રીજીબાવાને માટે મલયાગરચંદનનો (દક્ષિણભારતનાં ચંદનનો) ઉપયોગ કરાયછે. આજુબાજુ સઘનકુંજ, કુંજ, નિકુંજ બનાવવામાં આવે છે અને શ્રીઠાકુરજી ત્યાં સખીજનો સાથે બિરાજે છે.

૧૧) મહારાસનો મનોરથ

શૃંગાર રસ અને કરૂણ રસ બંન્ને ને એક કરવા માટે રાસલીલાએ પ્રધાનરસ છે.મહારાસલીલા નો મનોરથ વિવિધ ભાવનાથી થાય છે.ચારેબાજુ ગોપી અને વચ્ચે શ્રી ઠાકુરજી બિરાજે છે. શ્રીશુકદેવજી કહે છે કે શુધ્ધ જીવનો બ્રહ્મ સાથેનો વિલાસ તે રાસ કહેવાય અને શ્રીમહાપ્રભુજી કહે છે કે શ્રીગોવર્ધનનાથજીએ શ્રીમદ્ ભાગવતજીનું હ્રદય છે અને રાસલીલા પ્રાણરૂપ છે. ગોપીજનોએ જે પ્રેમરસ શરદ પૂનમની રાત્રીએ પીધો હતો તે છે રાસલીલા મહોત્સવ. આ મહોત્સવમાં કૃષ્ણભક્તિમાં લીન તમામ ગોપીઓને શ્રી ઠાકુરજીએ દર્શન આપ્યા હતાં. આ મહારાસ દરમ્યાન ગોપીઓ અનેક હતી પણ કૃષ્ણ પ્રત્યેક ગોપી સાથે રાસ રમતા હતા. આત્મા અને પરમાત્માના મિલનની આ અદભૂત ઘટના ભગવન વેદ વ્યાસે ભાગવતમાં વિસ્તૃત સ્વરૃપે રજૂ કરી છે. રાસલીલા થકી શ્રી કૃષ્ણએ એટલે કે સ્વયં પરમાત્માએ આત્માના વિકારરૃપી કામ, ક્રોધને દૂર કર્યા હતા.પ્રભુએ આ મહારાસ કર્યો તેનું મુખ્ય કારણ એ છે કે આ દિવસે પરમપ્રભુએ પુષ્ટિભક્તો ને સ્વરૂપાનંદનું દાન કરી કામદેવનો ગર્વ રાસલીલામાં ઉતારી કામદેવ  ઉપર વિજય મેળવ્યો હતો.

૧૨) મોરકુટીર

બરસાનાનાં ડુંગરની પાછળ ગહેરવન આવેલું છે વર્ષાૠતુમાં અનેક વાદળો ઘેરાઇને આવે ત્યારે મેઘોનું સ્વાગત કરતાં અનેક મોર અહીં નાચે છે તે દરમ્યાન તેમના પીછા અહીં ખરી જતા તે તમામ પીછાઓ એકઠા કરી પ્રભુ પોતાના શ્રીઅંગ સાથે બાંધી દઇને શ્રીસ્વામિનીજી અને સખાઓને મયુર નૃત્ય કરી આનંદીત કરે છે. ભાદરવા સુદ નોમના દિવસે અહીં મોરલીલા થાય છે.શ્રીરાસેશ્વરી રાધિકા મોર બનેલા રસ રસેશ્વરને પોતાના હાથેથી મોતીચુરના લાડવા ખવડાવે છે. પરિક્રમા દરમ્યાન અહીં મોરકુટીર લીલા થાય છે પુરૂષોત્તમ માસ દરમ્યાન હવેલીઓમાં મોરકુટીર મનોરથની ઝાંખી થાય છે.

૧૩) ભોજનથાળીનો મનોરથ 

આ મનોરથમાં છાકલીલાની ભાવના છુપાયેલી છે.પુરૂષોત્તમ માસમાં હવેલીમાં દહીં અને લીલા મેવાનો ભોગ પ્રભુને વાંસની છાબડીઓમાં અથવા માટીની કુલડીઓમાં ધરવામાં આવે છે. વ્રજમાં ૩ જગ્યા એવી છે કે જ્યાં પથ્થરની શીલામાં થાળી અને કટોરાના ચિન્હો જોવા મળે છે.ગૌધન ચારતાં પ્રભુ આ જગ્યાએ ભોજન અર્થે પધાર્યા હતાં અને ગોપબાળકો છાબ કે માટીની કુલડીમાં ભોજન સજાવીના પ્રભુને ધરતા. લીલી પરિક્રમાનાં સમયે અહીં તાબા, ચાંદી, સ્ટીલ કે કાંસાના વાટકા અથવા કટોરાનું દાન કરવામાં આવે છે.

૧૪) શ્રીનાથજીનો પ્રાગટ્યનો મનોરથ

સારસ્વતકલ્પમાં પ્રભુ કંસના કારાગૃહમાં પ્રગટ થયા. નંદયશોદાની ગોદમાં મોટા થયા ગોકુલની અને વ્રજની ગલીઓમાં તેમની બાળલીલા ગુલમહોરના ફૂલોની જેમ મહોરી ગઇ તેજ પ્રભુની ઉર્ધ્વભૂજાનું પ્રાગટ્ય સવંત ૧૪૬૬માં શ્રાવણ સુદ ત્રીજને રવિવારે બપોરનાં સમયે શ્રીગિરિરાજજીમાં થયું હતું પરંતુ પોતાની ગાય શોધવા ગયેલા એક વ્રજવાસીને શ્રાવણસુદ પાંચમને દિવસે તે ઉર્ધ્વભુજાનાં દર્શન થયાં. ઇન્દ્રના કોપથી ગોકુળવાસીઓને બચાવવા માટે જે હાથ ઉઠ્યો હતો તે આજ હાથ હતો તેમ જાણી વ્રજવાસીઓ તે હસ્તની પુજા કરવા લાગ્યા અને સંવત ૧૫૩૫માં ચૈત્રવદી એકાદશીના ગુરુવારે બપોરના સમયે મુખારવિંદનું પ્રાગટ્ય થયું અને તેજ દિવસે ચંપારણ્યમાં શ્રીવલ્લભાચાર્યાજીનું પ્રાગટ્ય થયું.

શ્રીનંદરાયજીને ત્યાં નવલખ ગાયો હતી તે જ કુળની એક ગાય આન્યોરના સદુપાંડે અને માણેકચંદ પાંડેને ત્યાં હતી તે ગાય રોજ પોતાનું દૂધ શ્રીગિરિરાજજીમાં પ્રગટ થયેલા મુખારવિંદ પર શ્રવી આવતી હતી આ ગાય દૂધ ઓછુ આપતી હોવાથી સદુપાંડેએ તપાસ કરતા પર્વતના દેવ દેવદમનના દર્શન થયા તેમણે જણાવ્યું કે ઇન્દ્રનો ગર્વ ઉતારનાર ઇન્દ્રદમન, કાલિયનાગ ને નાથનાર નાગદમન, દેવોના મદનું ખંડન કરનાર અને સર્વ દેવોના દેવ એવા તેઓ દેવદમન છે શ્રીગોકુલનાથજી તેમને વહાલમાં શ્રીનાથજી તરીકે સંબોધતા અને સમય જતાં શ્રીનાથજી નામ પુષ્ટિમાર્ગમાં વધુ પ્રચલિત થયું. શ્રીનાથજીબાવાનો આ પ્રાગટ્ય ઉત્સવ વખતે ગાયનું દૂધ શ્રીગિરિકંદ્રામાં મુખારવિંદ ઉપર સ્રવે છે તેવી સજાવટ થાય છે અને શ્રીનાથજીબાવાનાં પ્રાગટ્યને આપણે જોઇ રહ્યા હોય તેવો ભાવ આવે છે. આ મનોરથનાં દર્શન કરવાથી પળભરમાં આપણે અતીતમાં પહોંચીને એ સમયને જીવી લઇએ છીએ જયાં નાનકડા દેવદમન, વ્રજભક્તો, શ્રીવલ્લભચરણની સુવાસથી વ્રજરજ મહેંકી રહી હતી.

૧૫) સાંજી મનોરથ

સાંજી ઉત્સવ એ વ્રજની વ્રજાંગનાંઓનો ભાવ છે. સાંજી એટલે સાંજનાં સમયે ગવાતાં ગીતો. સાંજી તે વ્રજની કુમારિકા ગોપીઓ માટે વ્રજનાં વ્રજેશ એવાં  શ્રીકૃષ્ણ સાથેનાં વિવાહ નો એક ભાવ છેં. વ્રજાંગનાઓ રૂપી વૈષ્ણવો મંગળ ગીતો ગાય છે.આપણે ત્યાં બિરાજતાં આપણા પ્રભુને પ્રિય હોય તેવા વ્રજની યાદ અપાવતાં તમામ પ્રસંગોની રંગોળી બનાવવામાં આવે છેં.આ સમય દરમ્યાન હવેલીઓમાં વ્રજ રંગોળીનાં રુપમાં બોલે છે. વ્રજાંગનાંઓ વન, વનરાઇ, પનઘટ, ગાય, ગોવાળ, ગોપી, વાછરડાંઓ, પંખીઓ, તુલસીનાં વૃંદો, શ્રીયમુનાંજી નો કિનારો, માછલી, સરોવર, આંબા અને અશોકનાં પાન, હરણ, પિપળો, પોપટ, મોર, વાંદરા, રંગોળીઓ બનાવે છે.

હવેલીનાં આંગણીયે તોરણીયાં બાંધવામાં આવે છે, દિવડાંઓની જયોત પ્રગટાવવાં માં આવે છેં. રંગોળી માં અલગ અલગ જાત ફુલોં ની પાંદડી દ્વારાં રંગોળી પુરવામાં આવે છે. કઠોળ, દાળ, હળદર, ચોખા, શાકભાજી, કેળ નાં થડ અને પાન, ફુલો અને અલગ અલગ જાત ફુલો ની પાંદડીના ઉપયોગ વડે રંગોળીનાં રંગો પુરવામાં આવે છેં, આ ઉપરાંત લીલા અને સુકા મેવાઓનો ઉપયોગ પણ કરાય છેં. આપણી હવેલીઓમાં કલાત્મક સાંજી માટે મોટા ચોરસ પાટ પર બીબા ઓની મદદથી ચીત્રો પાડવામાં આવે છે અને ગેરુંની માટીનાં થાપા પાડવામાં આવે છે. હવેલીનાં આંગણીયે કે જમીન ઉપર છાણ અને માટીનું લીંપણ કરીને સુંદર ચીત્રો દોરવામાં આવે છે. સારસ્વતયુગમાં જયારે વૃષભાનકુમારી એ પોતાના હાથે ફૂલો વીણીને તેની સુંદર સાંજી બનાવી હતી ત્યારે નંદરાજકુમાર સખીનું રૂપ લઇ બરસાના સાંજી જોવા ગયા હતાં.

૧૬) વિવાહ ખેલ-છપ્પનભોગ

દરેક માતાની જેમ યશોદાજી ને પણ પોતાના લાલના વિવાહ કરવાની ઘણી જ હોંશ છે બરસાનાના વૃષભાનુજીની કન્યા રાધિકાને પસંદ પણ કરી છે પરંતુ માતાને ચિંતા થાય છે કે મારા કનૈયાની છાપ વ્રજમાં સારી નથી માખણચોર,ચિતચોર એવા ઉપનામ ધરાવે છે ત્યાં એને વૃષભાનુજી પોતાની લાડકવાયી કેમ કરીને આપશે.? માતા કહે છે કે લાલા તુ ચોરી કરવાનું છોડી દે તો રાધિકાગોરી સાથે તારા વિવાહ ગોઠવી દઉં બરસાનામાં રાધાજી જીદ્દે બેસેલા છે કે અમને નંદબાબાના દર્શન કરવા છે.પોતાની વહાલી લાડકી રાધાની વાત વૃષભાનજી કેવી રીતે નકારી શકે??તરતજ પોતાની લાડલીનું મન રાખવા વૃષભાનજી એ વ્રજના ચોર્યાસી કોસના વ્રજજનો ને પોતાને ત્યાં ભોજન માટે  આમંત્રણ  આપ્યું, અન્ય વ્રજજનો સાથે ગોકુલથી નંદબાબા પણ પરિવાર સાથે વૃષભાનજીને ત્યાં પધાર્યા અને આ ભાવનાથી છપ્પનભોગ થાય છે.

રંગેચંગે ઉત્સવ પુરો થયો એટલે વ્રજજનો અને નંદરાયજી વગેરેને વૃષભાનજી એ વસ્ર, આભૂષણો વગેરે ભેંટો થી સન્માનિત કરીને વિદાય કર્યા. નંદરાયજીનાં ઘરે પહોંચ્યા બાદ બરસાનાથી વૃષભાનજીએ પોતાના પુરોહિત સાથે નંદકુંવર માટે સગાઇનું શ્રીફળ મોકલ્યું છે અને શુભમુહુર્ત જોઇ સગાઇનો દિવસ નક્કી કરવામાં આવ્યો છે. બ્રહ્મવૈવર્તક એવી આખ્યાયિકા છે કે બ્રહ્માજીએ સંકેતવનમાં શ્રીરાધાજી અને શ્રીકૃષ્ણ ના ગુપ્ત વિવાહ કરાવ્યાં હતાં. લીલી પરિક્રમા ના વખતે વૈષ્ણવજનો બરસાનાથી પીરીપોખર થઇ સંકેતવન આવે છે એક સમયે સંકેતવનમાં પ્રવેશતા સઘનવન હતું અહીં શ્રીઠાકુરજી અને શ્રીસ્વામિનીજીનો વિવાહ થયો હોઇ મુકામ દરમ્યાન વિવાહ ખેલ નો રાસ થાય છે. બેઠકજીમાંથી વરઘોડો નીકળે છે. મંદિરનાં ચોકમાં મંડપ અને ચોરી બંધાય છે.વિવાહ થયા બાદ બીજે દિવસે જમાઇ શ્રીકૃષ્ણ વ્રજજનો સહીત વૃષભાનજી ને ત્યાં જમવા પધારે છે. હવેલીમાં(ભાવાત્મક)વૃષભાનજી બનેલા વૈષ્ણવ તરફથી છપ્પનભોગ મનોરથ થાય છે.

૧૭) ચોર્યાસી સ્તંભનો મનોરથ

હહોળી પહેલા આ ઉત્સવ ઉજવાય છે. ૮૪ કેળનો બગીચો બનાવવામાં આવે છે હોળી અને દોલોત્સવની જેમ વિવિધ રંગો, ફૂલોની પાંદડીઓ, અબીલ, ગુલાલ, ચંદન, ચુઆ ઉછાળવામાં આવે છે અને રંગીન પાણીના ફુવારાઓ ઉડાડવામાં આવે છે. કેળના સ્તંભો ઉપર હરીયાળા પાન અને ફૂલો બાંધવામાં આવે છે. આપણા માર્ગમાં ૮૪ ના આંકનું ઘણું જ મહત્વ છે. તેથી વિવિધ ભાવનાને લઇને ૮૪ કેળસ્તંભ નો મંડપ બંધાય છે અને શ્રીઠાકુરજી વિવિધ ભાવના સાથે વ્રજભક્તો રૂપી વૈષ્ણવો સાથે ફાગ ખેલે છે પુરૂષોત્તમ માસ દરમ્યાન આ તમામ ભાવના હવેલીમાં સચૈતન્ય થાય છે ત્યારે પ્રભુનું મુખારવિંદ અને વૈષ્ણવો ના હ્રદય આનંદથી ખીલી ઉઠે છે.

·         આપણા માર્ગમાં બ્રહ્મસબંધ માટેના ગદ્યમંત્રના અક્ષરો ૮૪ છે.
·         આપણું વ્રજ ૮૪ કોસ અને ૮૪ ગામમાં ફેલાયેલું છે.
·         શ્રીમહાપ્રભુજીનાં ૮૪ મુખ્ય વૈષ્ણવ સેવકો છે.
·         ૮૪લાખ ફેરા ફરતા જીવને જયારે પુષ્ટિમાર્ગમાં શ્રીવલ્લભ શરણે લે છે ત્યારે જન્મોજન્મનો ફેરો ટળી જાય છે.
·         શ્રીમહાપ્રભુજીની આપણા માર્ગની ૮૪ બેઠકો છે.
·         શ્રીમહાપ્રભુજીના હસ્તે લખાયેલા ગ્રંથોની સંખ્યા ૮૪ છે.
·         શ્રીવિઠ્ઠલેશ પ્રભુના સેવકો ની સંખ્યા ૮૪નાં આંકથી ૩ ગણા ૨૫૨ છે.
·         શ્રી હરિરાય મહાપ્રભુજીનાં વચનામૃતની સંખ્યા પણ ૮૪ છે.

૧૮) દોલોત્સવ

શ્રી ગુંસાઇજીનાં પ્રાગટ્યોત્સવ ને દિવસે સ્વયં શ્રીનાથજી બાવાએ ભીત્તરીયાઓ પાસે જલેબી બનાવડાવી હતી તેથી આ દિવસને જલેબી ઉત્સવ તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે.આ દિવસે વૈષ્ણવો અપરસમાં ન્હાઇ ઝારી, બંટા, ભોગ, ધોતી, ઉપરણાં, કેસરસ્નાન, અક્ષત તિલક વગેરે ધરી પોતાના ગુરૂની આરતી ઉતારી ચરણસ્પર્શનો લ્હાવો લે છે આ દિવસ વર્ષાંતે ઉપરાંત અધિકમાસમાં પણ ધામધૂમથી ઉજવવામાં આવે છે.

૩૫) દાણ લીલાનો મનોરથ

શ્રીમદ્ ભાગવતમા કહેલ છે કે શ્રી ઠાકોરજીના જન્મ પછી નંદરાયજીએ ફકત એકવાર મથુરાનરેશ કંસને કર ભર્યો છે અને તે કર ભરવાનો છેલ્લો પ્રસંગ હતો ત્યારબાદ નંદરાયજીએ કર ભર્યો નથી એનું મુખ્ય કારણ શ્રી સુબોધિનીજીમાં શ્રી મહાપ્રભુજીએ સમજાવ્યું છે કે કરએ અધિપતિને ભરવામાં આવે છે અને વ્રજનાં અધિપતિ તો વ્રજમાં જ હાજર છે તો પછી કોઇ અન્ય અધિપતિને કર શા માટે ભરવો?? જીવની ભગવદારૂપમાં પ્રિતિ થાય તે હેતુથી શ્રી ઠાકુરજી સામે ચાલીને પોતાનું દાણનાં રૂપમાં દહીંના દાન માંગે છે અને શ્રી મહાપ્રભુજી કહે છે કે ઘી, દૂધના દાન નથી માંગ્યા પણ દહીંના દાણ માંગ્યા છે તેનું મુખ્ય કારણ એ છે કે વેદગ્રંથોમાં આપણી ઇન્દ્રીયોને દહીં સાથે સરખાવવામાંઆવી છે. વ્રજનારીઓ પોતાના ઘરે દધિમંથન કરે છે તેમ જીવોએ પણ પોતાની ઇન્દ્રીયોનું મંથન કરવું જોઇએ.દધિ માંથી નીકળતું સાર રૂપ માખણ શ્રી ઠાકોરજીને અતિપ્રિય છે તેજ રીતે ઇન્દ્રીયો મંથન દ્વારા હ્લદયમાંથી નીકળતો પ્રભુના યશોગાન રૂપી આર્તનાદ પ્રભુને અત્યંત પ્રિય છે. અધિકમાસમાં દાનલીલા અથવા દાનઘાટીનો મનોરથ થાય છે.

૩૬) કુંજ-નિકુંજ